De uitslag van de gemeenteraadsverkiezingen in Antwerpen toont een polarisatie en moet iedereen die begaan is met de toekomst van de stad én Vlaanderen dan ook ongerust maken. Het VB gaat 0,5% vooruit tot 33,5%. De SP.A wordt de grootste met meer dan 35% van de stemmen. Die winst gaat ten koste van alle andere coalitiepartijen, zowel in % als in zetels. Dit geldt niet alleen voor VLD en Groen!, maar ook voor de CD&V/N-VA die in vergelijking met CVP + VU in 2000 in % achteruitgaat en één zetel verliest.

Hoe valt de winst van de SP.A te verklaren? Volgens mij zijn er twee factoren: de groeiende allochtone stem en het Janssens-effect.

De allochtonen in Antwerpen vertegenwoordigen 17% van het kiezerskorps, tegenover 11% in 2000 (dus + 50% op 6 jaar tijd). Die allochtonen hebben overwegend SP.A gestemd, een vermoeden dat trouwens bevestigd wordt door o.m. uitlatingen van voormalig SP.A-burgemeester Bob Cools. De allochtonen op de SP.A-lijst verzamelden meer dan 22.000 van de 99.000 stemmen (meer dan 22%, boven het stadsgemiddelde van 17%) voor de SP.A, waardoor 7 op de 22 (zowat één derde) socialistische raadslieden allochtoon is. 5 van de 7 raadsleden is op eigen kracht tot in de gemeenteraad geraakt, want ze stonden vaak heel laag op de lijst. Hetzelfde fenomeen zie je ook in de districten Ik vermoed dan ook dat de SP.A enigszins verrast moet zijn geweest door het feit dat de “excuus-Mohammeds” het zo goed hebben gedaan.

Naast de 7 allochtonen van de SP.A stuurt ook de CD&V twee allochtonen (van de 6 raadsleden) naar de gemeenteraad. Die 9 allochtonen (van de 35 niet-VB zetels op de 55) vormen in theorie dus een blokkeringsminderheid binnen de meerderheid. Sommigen spreken dan ook van een “bruine” zondag, een kantelmoment van de macht van autochtonen naar allochtonen.

Naast de allochtone stem, speelde ook het Janssens-effect. De burgemeester werd aanzien als de enige die het tegen Dewinter kon opnemen, een beeld dat Janssens met zijn “presidentiële” campagne, opgepikt door de media, sterk in de verf zette. Een duidelijke indicator van dit effect is de score in het kanton Antwerpen (= Antwerpen + Zwijndrecht) voor de provincieraadsverkiezingen. Daar behaalt het VB 33,9%, wordt het opnieuw de grootste partij; de SP.A behaalt bijna 30% en VLD, CD&V/N-VA en Groen! doen het beter dan voor de gemeenteraad.

Antwerpen wordt dus gekenmerkt door een polarisatie tussen enerzijds het blok van allochtonen/progressieven en anderzijds het zich schrap zettende gedeelte van de autochtone bevolking. Dat autochtone gedeelte is ondanks het geringer aandeel nog een half procent gegroeid (in % van de autochtone bevolking is dat dus nog meer: je kan ervan uitgaan dat 4 op de 10 autochtone Antwerpenaren VB heeft gestemd, in de districten buiten de muren is dat waarschijnlijk meer dan de helft!).

Antwerpen heeft de voorbije jaren demografische verschuivingen meegemaakt. Vooral in het gedeelte van de stad binnen de oude stadsmuren (Antwerpen-stad, Borgerhout, stuk Berchem) is het aandeel allochtonen gestegen en het aandeel autochtonen gedaald. De SP.A werd daar de grootste en het VB ging achteruit (Antwerpen-stad en Borgerhout) of steeg slechts lichtjes (Berchem). De autochtonen weken uit naar buiten de stadsmuren (naar de andere districten of naar de randgemeenten). In de andere districten ging de SP.A ook vooruit, maar was de vooruitgang van het VB ronduit fors (in Deurne, Merksem en Hoboken tot boven de 40%). Ook in de randgemeenten won het VB (Borsbeek, Schoten, enz.).

Je ziet deze evolutie (winst SP.A dankzij allochtone stem en stagnatie of zelfs lichte achteruitgang voor het VB) bv. ook in steden zoals Gent (1 op 4 allochtonen) en Mechelen (3 op 8 allochtonen). Ik meen dat Antwerpen op dat vlak weer de trend voor gans (stedelijk) Vlaanderen heeft gezet. Ondertussen waaiert het VB in het zog van de uitgeweken autochtoon uit naar de rand van de steden en in beperktere mate het platteland.

Deze evolutie zal zich verderzetten. Het zou mij sterk verbazen indien het VB in 2012 nog zou winnen in heel Antwerpen. Dewinter heeft trouwens reeds voor de verkiezingen gezegd dat 2006 zijn laatste kans was. De SP.A zal dankzij de allochtonen meer en meer een stadspartij, terwijl het VB wel eens de partij van de stedelijke rand en wie weet ooit ook van het platteland zou kunnen worden.

Verkiezingen06 was een kantelmoment en die trend zal zich verderzetten. De allochtonen zien hun machtspositie toenemen en zullen zich assertiever opstellen, terwijl de overgebleven autochtonen zich nog meer schrap zullen zetten. Het is haast onvermijdelijk dat daar vroeg of laat accidenten van moeten komen. Een objectief waarnemer kan dan ook nauwelijks gelukkig zijn met deze uitslag. Het worden sombere tijden voor Antwerpen én Vlaanderen.