De rellen in Parijs en de rest van Frankrijk duren nu al bijna twee weken. Hoe valt deze “intifada,” zoals sommigen de rellen noemen, te verklaren en wat is er aan te doen?

Sommigen geven de weinig rooskleurige socio-economische situatie van de “jongeren” de schuld. Toegegeven, er zijn leukere plaatsen om te wonen, er is niet veel werk, er valt niks te doen, je raakt gefrustreerd, de flikken fouilleren je een paar keer te veel naar je goesting, je wordt echt “pissed” en dan ontploft de bom en dus steek je een paar scholen en een paar mensen in brand? Er bestaat misschien dan wel een zekere correlatie tussen die problematiek en de rellen, maar het lijkt me wat te ver uitgerokken om van een causaliteit tussen beide te praten.

Bovendien kan je nauwelijks verdedigen dat die mensen daar volledig in de steek zijn gelaten. De voorbije jaren zag het ene regeringsplan na het andere het levenslicht. Het feit dat de Franse minister van Binnenlandse Zaken Nicholas Sarkozy de wind van voren kreeg omdat hij man en paard bij naam noemde en niet “la racaille” zelf, is ook veelzeggend. De lobby die de onlusten van de voorbije dagen wil vergoelijken door hun geschut te richten op Sarkozy is sterk genoeg om (voorlopig?) een harde aanpak tegen te houden. Maar het beleid dat die jarenlang heeft bepleit en in de praktijk heeft kunnen uitvoeren, heeft overduidelijk geen resultaten geboekt.

Maar toch hebben we hier te maken met relschoppers die gewone Fransen in de fik willen steken. Worden kleuterscholen vernield, brandweermannen belaagd en nu ook kerken in brand gestoken. Is er dan niet eerder sprake van haat tegen “la France de Jean et Jeanne”? Die relschoppers hebben zich in hun eigen Frankrijk opgesloten en zich afgesneden van dat andere Frankrijk. Het is een voornamelijk Arabisch/islamitisch Frankrijk versus een voornamelijk blank/joods-christelijk-humanistisch Frankrijk, zo je wil. En dat andere Frankrijk moet het niet wagen om zich te vertonen in hun Frankrijk. Sarkozy wilde die quartiers terug heroveren met zijn gespierd beleid van “law and order,” het wekt dan ook geen verbazing dat het relschoppende Frankrijk luidkeels het ontslag eiste van Sarkozy, hierbij geholpen door de allesgoedpratende nuttige idioten in de media en de politiek. Het feit dat er op het allerhoogste niveau een uiterst cynisch en sinister spelletje wordt gespeeld – Chirac en De Villepin hebben geen scrupules om Sarkozy een loer te draaien met het oog op de volgende presidentsverkiezingen – heeft ook niet geholpen.

Wat in de eerste plaats terug moet gebeuren, is dat de staat ophoudt met haar core-business te verwaarlozen en terug de orde herstelt. Het gaat feitelijk om het winnen van de “turf war,” de territoriumstrijd tussen de beide Frankrijk-en. Maar meer fundamenteel is het “the battle of ideas” die gewonnen moet worden, die tussen een – door bekering en geboorte – snel in aantal groeiend Frankrijk, gekanaliseerd door een radicaal islamisme, en het Frankrijk van Jean en Jeanne, dat vergrijst en zijn identiteit lijkt vergeten te zijn. Hoe lang nog vooraleer de balans definitief overhelt? Is deze evolutie onvermijdelijk?

Het is verleidelijk om pessimistisch te zijn, maar zonder actie, geen reactie. Vroeg of laat moet er wel een tegenbeweging op gang komen, misschien is die er al wel, zonder dat ze zich voorlopig nadrukkelijk manifesteert, we zitten, denk ik, nu nog in de fase dat de gewone man in de straat ’s avonds naar het nieuws kijkt, schandaal roept, maar het voorlopig een ver-van-zijn-bed-show noemt. Maar blijft dat zo als ze bij hem/haar om de hoek een auto in brand steken? Wees gerust dat nu niet alleen de grootste criticasters, maar ook de grootste supporters van Sarkozy zich in de quartiers bevinden. Maar hier, en misschien ook nog in Frankrijk, moeten de zaken eerst nog veel erger worden dan ze nu zijn, vooraleer die tegenbeweging naar boven komt én zijn tanden zal laten zien. Dat is zowel een hoopgevend als een angstaanjagend vooruitzicht, maar het kan en zal niet anders, zo lijkt het nu wel.