Fatima kijkt verbitterd.
“Jullie zij ook zo naïef,” zegt ze, “jullie kun je nu eens alles wijsmaken.”
Fatima vertelt over de betekenis van het huwelijk binnen traditionele islam en verklaart zo de overvolle vluchthuizen met steeds grotere vertegenwoordiging van haar zusters, moslima’s die geweld en zware conflicten binnen het gezin ontvluchtten. De vrouwen zijn thuisloos en komen in vluchthuizen terecht, waar ze nu 53 procent van de bewoonsters uitmaken.

Bij geweld en zware conflicten binnen “allochtone” gezinnen speelt vaak een traditionele moslimachtergrond, gevolg van de opvatting over het huwelijk binnen traditionele islam. Het islamitisch huwelijk is volgens Fatima, eindbestemming voor de meeste “allochtone” vrouwen, en niets meer of minder dan een zakelijk contract. Het houdt een aantal rechten en plichten in, voor man en vrouw, legt ze uit. Kinderen zijn een onderdeel van dit contract.

Vrouwen die hier naar toe komen via het huwelijk, zijn opgegroeid in de dorpen met traditioneel leven. Hun bestaan kent in de thuislanden weinig prikkels tot ontwikkeling. Er is geen luxe of comfort. Vrouwen komen vanwege het verschil in welvaart naar hier, weg uit de dorpen zonder toekomst.

Het huwelijk is voor moslims verplicht. Dus als er dan toch getrouwd wordt, dan liefst met een man die een leren bankstel, auto en wasmachine te bieden heeft. Dus komen ze en trouwen, krijgen kinderen, als onderdeel van het gesloten contract, een gearrangeerd huwelijk. Zij zijn niet gewend om aan of voor zichzelf te denken. Waar hadden zij dat moeten leren? Binnen de Islamitische traditionele dorpsleven ligt voor vrouwen alles vast. Overleven hangt af van het ontwikkelen van kwaliteiten zoals gehoorzaamheid, aan ouders, koran en later man, het vervullen van plicht.

Van geboorte tot dood regelen anderen haar leven. Liefde? Dat komt later wel, met de kinderen. Of niet, en dan beschouwen moeders kinderen als een last, verplicht onderdeel van het contract. Een liefdeloos huwelijk beperkt opvoeding tot het geven van primaire zorg. Dit is binnen traditionele gearrangeerde huwelijken, die eigenlijk om economische redenen worden afgesloten, maar al te vaak het geval. Primaire zorg betekent onderdak, kleren en eten. Affectie en het geven van een opvoeding hoort er niet bij.

Zolang het hele gezin zich maar gedraagt binnen de eigen subgroep, het “virtuele dorp” in Antwerpen Noord, Borgerhout of andere “aandachtswijken” waar veel importbruiden uit traditionele dorpen terechtkomen, is er niets aan de hand. Er heerst een taboe over problemen zoals geweld binnen traditionele islamitische gezinnen. Iedereen weet het, “jullie” even goed als “wij”, zegt Fatima.

Is bovenstaande omschrijving over het islamitisch huwelijk en de samenhang met huiselijk geweld stigmatiserend? Wil ik beledigen? Nee, deze omschrijving over de situatie van vrouwen van Turkse en Marokkaanse origine komt van de vele Fatima’s zelf die ik gedurende veldwerk in een aandachtswijk sprak. Hun zusters doen de vluchthuizen uitpuilen, net als in Nederland het geval is. Via vaak gearrangeerde huwelijken, verblind door het leren bankstel belanden Fatima’s zusters hier in Vlaanderen. Binnen onze Vlaamse steden bevinden zich ettelijke virtuele dorpen waar de gehanteerde normen en levenspatronen dezelfde zijn als die in dorpen in het rifgebergte of in het Turkse binnenland.

Ginds leerden de Fatima’s niet voor zichzelf opkomen, of op gelijke rechten staan. Er is geen recht op zelfbeschikking. De islam bepaalt wat de rol en plicht of bescherming van een vrouw is. Haar leven en de kwaliteit ervan is afhankelijk van haar man en daar verandert niets aan, zelfs niet in Borgerhout of Antwerpen Noord. De man bepaalt haar recht op zelfbeschikking. Of ze de deur uit mag beslist hij, evenals het halen van een rijbewijs, of een tramreis naar de andere kant van de stad. Haar vrijheid wordt door hem bepaald. En wat als Fatima meer wil?
Dan is er sneller dan binnen een Vlaams gezin, kans op fysiek geweld. Omdat islam die ruimte voor interpretatie laat, daar mogelijkheid voor biedt. En haar directe sociale omgeving het toestaat.

Betekent dit dat iedere moslim zijn vrouw slaat? Nee gelukkig niet, maar het betekent wel dat iets te veel moslims dit wel doen. De vluchthuizen puilen namelijk uit! Het betekent ook dat moslims dit vaak rechtvaardigen als toegestaan door de profeet, koran, imam en islam. Wanneer ze Vlamingen of de media aanspreken, keuren woordvoerders van moslims het af, natuurlijk. Maar dat betekent nog niet dat zij aanzetten tot herziening van interpretatie van vrouwonvriendelijke teksten uit de koran bij de eigen subgroep. Evenmin wordt er overgegaan tot het organiseren van preventieve campagnes tegen geweld op vrouwen door het “allochtone” middenveld.

In een interview met The Brussels Journal wees Theodore Dalrymple er eerder reeds op dat binnen onze Westerse samenleving sommige bevolkingsgroepen in een totalitair klimaat leven.

 We mogen niet toelaten dat er totalitaire enclaves ontstaan in Vlaanderen. Als we dit tolereren, zullen die enclaves ons uiteindelijk overspoelen en verliezen ook wij onze vrijheid. Laat ons dan ook een discussie met de traditionele moslims over de gevolgen van economische migratie via huwelijk en huiselijk geweld niet vanwege de geijkte tegenargumenten uit de weg gaan. We willen niet stigmatiseren, maar weten dat Fatima de waarheid vertelt. Huwelijksmigratie draait om economische aspecten en leidt tot overvolle vluchthuizen van vrouwen die op de vlucht zijn, voor ernstige conflicten en huiselijk geweld. Een gevolg van gearrangeerde huwelijken op economische beweegredenen, met toename van iedere vorm van maatschappelijke kansarmoede, getuige schooluitval, gebrekkige positie op arbeidsmarkt en overvolle vluchthuizen.

Natuurlijk praten de vrouwen binnen de virtuele dorpen onderling wel over deze en andere problemen. Ooit vroeg een jonge vrouw met hoofddoek mij advies. Haar man kwam op de meest onmogelijke uren thuis, en dan moest het eten klaarstaan, anders riskeerde ze een hardhandige aanmaning tot spoed. Het islamitisch advies van een zuster was: vooral veel de koran lezen, en beheerst-vriendelijk haar man erop wijzen dat hij zich als een goede moslim hoorde te gedragen en haar mening dus ook gehoord diende te worden. En vooral bidden, tot Allah.

Ik hoop dat de vrouwen in de vluchthuizen het verschil merken tussen Vlaamse hulpverlening, gebaseerd op wettelijke rechten, en islamitisch advies. Want juist dit verschil is een maatschappelijk belangrijke discussie aangezien woordvoerders van allerlei pluimage gegarandeerd gaan beweren dat die overvolle vluchthuizen ontstaan omdat de reguliere hulpverlening niet voldoende rekening houdt met de culturele achtergrond van de moslims in het algemeen. Met andere woorden, alweer de schuld van de samenleving, de drempel tot hulpverlening ligt te hoog! Hulpverlening zou meer gericht moeten zijn op “islamitische” gewoontes? Het is voor vrouwen te hopen van niet.

Met geen woord reppen we over de realiteit, waar mannen vrouwen een mep verkopen omdat het eten niet direct op tafel staat. Hij mag dat, zij moet vooral in de koran lezen waar dat recht instaat. Ook zeggen we nergens dat de hulpverlening vooral niet toegankelijk is omdat ze buiten het virtuele dorp ligt. Zonder kennis van taal is het moeilijk om je zelfstandig te kunnen verplaatsen. Daarom blijft sociale steun die geweld openlijk afkeurt, altijd onbereikbaar voor de vrouwen die, op de vlucht voor huiselijk geweld met de traditionele moslims, dakloos in vluchthuizen belanden.

Wanneer de media over de problemen berichten wijzen zij onmiddellijk op problemen van uitsluiting op arbeidsmarkt en huisvesting. Niemand heeft het over de lage zelfredzaamheid van deze vrouwen, hun lage opleidingsniveau, hun beperkte kennis van taal wat hun kansen op werk sterk beperkt, en hun reeds grotere aantallen binnen de sociale woningen. Steeds gaat de vinger naar de samenleving en de heilige drievuldigheid van discriminatie, racisme en uitsluiting. Nergens wordt zelfs maar verwezen naar de invloed van islamitische, traditionele cultuur en levensovertuiging in gezin en het leven van die vrouwen. Nog minder gesproken over de maatschappelijke verantwoordelijkheid die we daarvoor collectief dragen.

Behalve overvolle vluchthuizen, vallen er door onze “verdraagzaamheid” doden. Vijf kinderen, slachtoffers van een dolgedraaide vrouw die, aldus haar zus in de media, de liefdeloosheid van het contract niet meer aankon. En een vader die maar niet begreep waarover dat doldraaien ging, gezien zijn afwezigheid voor een maand naar Marokko. Wie wenst een ouder, of dit nu de vader of moeder is, dit lot toe? Niemand.

Maar wat doen wij, die toch zo verdraagzaam zijn? De andere kant opkijken! Zeker van onze zaak – “begrip voor cultuur en levensovertuiging, dat is goed” – past in het linkse denkkader. Wie het daarmee oneens is, is helemaal fout, op zijn minst een mestkever of racist. “Geweld is helemaal niet kleurgebonden, het komt in alle gezinnen voor,” zegt links. Ja ja, maar niet met goedkeuring van de sociale omgeving of gebaseerd op principiële ongelijkheid die vanuit levensovertuiging als recht van de man boven de vrouw gezien wordt.

Natuurlijk wijzen we niet met de vinger naar een diepbedroefde man, die vijf kinderen kwijt is, of op het verband tussen cultuur en levensovertuiging. En al helemaal niet naar het mogelijk verband met deze hypothese en de daad van de moeder die de kinderen meenam in haar tocht naar de dood. Menselijk leed heeft nooit een kleur. Maar dat ontslaat ons niet van de maatschappelijke verantwoordelijkheid om het thema op de agenda te zetten. Om ons te verzetten tegen taboe’s over wat wel of niet bespreekbaar is. En vanuit een realistische kijk een correct beeld te vormen over oorzaak en gevolg. Over de positie van vrouwen binnen traditionele islam en overvolle vluchthuizen. Voorbij woordvoerders en kirrende vrouwen onder hoofddoek en betweters die beweren dat dit “geen islam” is. Dat is het wel, getuige de realiteit  Anders heeft Fatima heeft gelijk: “Wij laten ons alles wijsmaken.”

Tijd dus voor iets minder naïviteit en meer openheid over de spelregels van de samenleving, geldend voor iedereen ongeacht origine en boven eender welke ideologie.