In de tijdspanne waarin een daartoe speciaal aangestelde staatssecretaris moeizaam drie vergunningen samengevoegd heeft tot één, zijn er weer tientallen regels bijgekomen die elk een administratieve karavaan van formulieren, informatievergaderingen en ambtelijke controleurs achter zich aan slepen. Administratieve vereenvoudiging is een onmogelijke opdracht in een samenleving gedomineerd door de ideologie van de voorzorg tegen de mogelijke gevolgen van menselijk handelen. Mens en milieu zijn volgens deze ideologie vooral bedreigd door de mens zelf. Het vooruitgangsgeloof van de Verlichting heeft afgedaan en is omgeslagen in de angst voor de mogelijkheden van de mens om kwaad te stichten. Van de voorbije eeuw onthouden we alleen de wereldoorlogen, de wreedheden begaan onder de vlag van politieke ideologieën, de gevaarlijke technologieën en de vervuilende industrie.

De twintigste eeuw heeft inderdaad dieptepunten van menselijk falen getoond, maar ook pieken van succesvol doelgericht handelen. Dezelfde ‘verschrikkelijke’ twintigste eeuw zou moeten bekend staan als de eeuw van de veruit snelste stijging van de gemiddelde levensverwachting van de mens wereldwijd. Gevaarlijke technologieën zijn tevens verantwoordelijk voor de ongeziene toename van de voedselvoorziening, de historisch unieke successen in de bestrijding van eeuwenoude ziektes en de democratisering van privé-vervoer en communicatiemiddelen zonder weerga. Maar inmiddels zijn we alleen maar bang van verdere vooruitgang. Althans in het westen. Want ondanks de stuiptrekkingen van een reactionaire politieke Islam, is het toch vooral de westerse cultuur die op dit ogenblik de universele waarden van kapitalisme, vrijheid en wetenschap fnuikt.

De westerse cultuur is misschien nooit erg geschikt geweest om deze waarden uit te dragen – gezien de typisch westerse arrogantie en oorlogszuchtigheid – maar een tijdlang is het westen – op zijn eigen barbaarse manier – er wel in geslaagd om individuele vrijheid en ondernemerszin in praktijk te laten renderen. Deze tijd is nu voorbij. Ook op het vlak van economische en technologische vooruitgang kan de westerse cultuur geen lichtend voorbeeld meer zijn. Daarvoor is deze cultuur te sterk doordrenkt van risicovermijding.

Alleen in het westen immers, is men telkens weer bereid om nieuwe beperkingen aan het menselijk handelen op te leggen omdat iets of iemand anders zou kunnen gekwetst worden. We denken dat zonder het wakend oog van de staat de ouders hun ‘kwetsbare’ kinderen zullen verwaarlozen of zelfs traumatiseren. In Californië en Vlaanderen beschermt de wet de biotopen van buidelratten en andere kwetsbare dieren tegen de oprukkende woonwijken. In Vlaanderen kunnen kwetsbare landschappen niet langer overgelaten worden aan de bevoegdheid van de eigenaars.

Een conservatieve verlamming heeft zich van de westerse mens meester gemaakt. Het westen verkwanselt de vooruitgang omwille van het voorzorgsbeginsel. Volgens de Britse socioloog Frank Furedi ontkent het voorzorgsbeginsel wat de Verlichting ons heeft bijgebracht. Uit ‘voorzorg’ leggen we het gebruik van genetisch gemanipuleerde organismen aan banden, terwijl de mens nochtans al duizenden jaren via doorgedreven kweekprogramma’s kunstmatige (genetische) rassen en zelfs nieuwe soorten creëert. De risico’s op ongevallen met genetische manipulatie lijken ons nu plotseling veel groter dan de risico’s op mislukte oogsten door natuurlijk slecht weer, natuurlijke schimmels en natuurlijke sprinkhanenplagen. Uit ‘voorzorg’ spenderen we miljarden euro’s aan de emissiereductie van broeikasgassen. Als er zich dan een echte natuurramp voordoet, blijkt nochtans hoezeer die miljarden dollars beter hadden gediend voor ‘early warning systems’, betere wegen, dijken, hospitalen, kortom: vooruitgang. De Verlichting had ons geleerd dat alleen de menselijke creativiteit ons in staat stelt om ons lot te verbeteren en om ons te wapenen tegen de natuur. Creativiteit veronderstelt evenwel individuele vrijheid en impliceert risico’s. Juist door elk risico om iets of iemand te kwetsen te vermijden, zullen we ons niet meer kunnen wapenen tegen de veel grotere gevaren van de natuur. Met wetten kun je ingenieurs en uitvinders aan banden leggen, maar alleen ingenieurs en uitvinders kunnen de natuur aan banden leggen.